ANALYSE – Microsoft heeft een nieuwe versie van Windows Phone gepresenteerd, maar het mobiele besturingssysteem heeft aan belang verloren. Zowel op de smartphonemarkt als voor het bedrijf zelf.

“Ontwikkelaars! Ontwikkelaars! Ontwikkelaars!”

Het is waarschijnlijk één van de beroemdste uitspraken van de energieke oud-topman Steve Ballmer van Microsoft. Op mantra-achtige wijze bleef hij het woord herhalen voor een zaal met toehoorders en Ballmer begon zelfs mee te klappen op het ritme.

De legendarische performance van Ballmer vat bondig samen waarom Windows Phone het moeilijk heeft sinds het besturingssysteem drieënhalf jaar geleden door Microsoft als pion naar voren werd geschoven op de mobiele telefoonmarkt.

Vrij vertaald bedoelde Ballmer dat een besturingssysteem zo goed is als de programma’s die erop draaien. En om te zorgen dat die programma’s er komen, moet je ontwikkelaars aan je binden. Dat lukte Microsoft met vlaggenschip Windows, dat al decennialang een dominante positie heeft op de pc-markt.

Waar zijn de apps voor Windows Phone?

Het omgekeerde geldt op de mobiele markt voor Windows Phone. Waar concurrenten Android (Google) en iOS (Apple)  beide meer dan een miljoen apps in hun downloadwinkels hebben, is Windows Phone recent pas de 200 duizend gepasseerd.

Dat lijkt genoeg, maar een hoop apps zijn in feite mobiele websites in een andere verpakking. Ook vinden een boel kopieën van officiële applicaties hun weg door de toch niet zo strikte controle van Microsoft. Zo zijn er tientallen Facebook-apps te vinden in de Windows Phone Store, waarvan er maar eentje de echte is.

Toegegeven, in de Apple's App Store en de Play Store van Google  is ook genoeg troep te vinden, maar door het grotere aantal applicaties en de betere filtering springt dat minder in het oog.

Het Flappy Bird-probleem

Daarnaast komen de hipste apps nooit als eerste op Windows Phone. Neem Flappy Bird, het vliegende vogeltje dat uit het niets een megahit werd. De Vietnamese maker van het doodsimpele spelletje bouwde twee versies van de game: eentje voor iOS en eentje voor Android. Windows Phone liet hij links liggen.

Die keuze maken meer programmeurs. Het is steeds gebruikelijker om voor zowel iOS als Android te ontwikkelen, omdat er op Apple's platform veel te verdienen valt en Android puur vanwege het grote aantal gebruikers interessant is. Maar weinig appmakers kiezen ervoor om Windows Phone erbij te doen.

Nieuwe snufjes in Windows Phone

Microsoft gooit echter niet zomaar de handdoek in de ring. Dezer dagen probeert het ontwikkelaars op de eigen Build-conferentie in San Francisco te prikkelen. Daar presenteerde het softwarebedrijf woensdagavond een update van Windows Phone.

Versie 8.1 kent twee grote toevoegingen. Zo heeft Windows Phone nu een virtuele assistent genaamd Cortana, vergelijkbaar met Siri van Apple en Google Now. Met je stem kun je 'haar' de opdracht geven om iemand te bellen of om restaurants in de buurt op te zoeken.

Cortana is voorlopig alleen te gebruiken in de VS. Later dit jaar komen daar het Verenigd Koninkrijk en China bij, andere landen volgen pas in 2015. Of Nederland daarbij hoort, is onbekend.

Belangrijker dan Cortana is het nieuwe notificatiecentrum, een verzamelplek voor binnengekomen meldingen dat tevoorschijn komt door vanaf de bovenkant van het scherm naar beneden te vegen. Het ontbreken daarvan was een groot gemis; in Windows Phone was het eenvoudig om het overzicht kwijt te raken.

Android en iOS beschikken al jaren over zo'n notificatiecentrum. Dat maakt pijnlijk duidelijk dat Windows Phone niet alleen qua apps achter de concurrentie aanloopt, ook het besturingssysteem zelf is nauwelijks uit de kinderschoenen.

Wat hebben de investeringen opgeleverd?

Maar goed, laten we Windows Phone het voordeel van de twijfel geven. Daar staan we dan: bijna zeven jaar na de eerste iPhone met drie min of meer gelijkwaardige besturingssystemen voor smartphones.

Om op dit punt te komen, heeft Microsoft de afgelopen jaren met miljarden moeten smijten. Naast de kosten om Windows Phone zelf uit de grond te stampen, paaide het programmeurs met honderdduizenden dollars om apps te bouwen.

En dan zijn er nog de steunbetalingen aan Nokia om de telefoonmaker te helpen met de overstap op Windows Phone. De Finnen zijn Microsoft nog een half miljard euro verschuldigd, een bedrag dat ze in het Amerikaanse Redmond waarschijnlijk niet terugzien als de overname van Nokia definitief rond is.

Heeft Microsoft met dat financiële spierballenvertoon de smartphonemarkt opgeschud? Niet bepaald. Hoewel steeds meer mensen een slimme telefoon aanschaffen, weet Windows Phone geen groter stuk van de taart te pakken. Het marktaandeel zweeft al twaalf kwartalen rond de 3 procent.

Een blik op de absolute aantallen maakt het beeld nog schrijnender. Telefoonfabrikanten verzonden vorig jaar 794 miljoen Android-telefoons naar winkeliers, schat marktonderzoeker IDC. Het exclusievere Apple verkocht 153 miljoen iPhones.

En Windows Phone? Dat verdubbelde weliswaar de verkopen, maar de ruim 33 miljoen exemplaren die er over de toonbank gingen steken schril af tegen de aantallen van de concurrentie.

Toch is het niet alleen maar kommer en kwel. Microsoft boekt wel degelijk vooruitgang, vooral door goedkope toestellen van Nokia zoals de Lumia 520. Maar het zijn voornamelijk kleine successen. Zo zijn er 14 landen waar Windows Phone de nummer twee is en 24 landen waar Windows-toestellen beter verkopen dan de iPhone.

Dat klinkt indrukwekkend, maar het betreft met name landen als Chili, Griekenland en Kenia met relatief weinig smartphonegebruikers. Op de twee grootste markten, de VS en China, speelt Windows Phone nauwelijks een rol van betekenis.

Ondertussen blijft Microsoft geld pompen in het eigen mobiele besturingssysteem. Het betaalt telefoonmakers als Samsung, Sony en Huawei naar verluidt bijna 2 miljard euro om één toestel met Windows Phone te maken. Die diversificatie is broodnodig; Nokia is in de praktijk de enige fabrikant die de afgelopen jaren investeerde in Windows.

De softwaregigant doet intussen zijn best om de drempel voor andere  smartphonemakers te verlagen. Producenten moesten tot voor kort een bedrag per telefoon betalen voor het gebruik van Windows Phone, maar die licentiekosten zou Microsoft nu hebben geschrapt.

Een goede zet, waarmee het Android in potentie uit de markt prijst. Hoewel Google's besturingssysteem gratis is, zijn sommige fabrikanten wel tienduizenden dollars kwijt aan kosten om de officiële Google-diensten te gebruiken.

Nieuwe focus onder topman Nadella

Kortom, Microsoft blijft geloven in z'n kindje, dat met zijn kleurrijke tegels en strakke design een innovatief alternatief is voor Android en iOS. En er liggen zeker ook kansen. Bijvoorbeeld in snelgroeiende markten als India en Indonesië, waar de slag om de smartphonegebruiker net begonnen is.

Maar er is wel een ander geluid te horen uit Redmond sinds de Indiër Satya Nadella in februari het stokje als bestuursvoorzitter overnam van de vastgeroeste veteraan Ballmer. Windows is niet meer het enige geloof dat wordt gepredikt. De focus ligt het ontsluiten van Microsoft's software voor iedereen, ongeacht het platform.

Zo is er nu eindelijk een versie van kantoorsoftwarepakket Office voor de iPad. Al is die beslissing volgens ingewijden genomen door Ballmer, het is tekenend voor de richting die Microsoft op wil onder Nadella. De Indiër wil naar eigen zeggen "meedogenloos alle obstakels uit de weg ruimen die ons in staat stellen om te innoveren". Weg met de angst om te kannibaliseren op de eigen Windows-verkopen, de software van Microsoft moet in zo veel mogelijk handen komen.

Windows Phone is daarbij één van de aandachtsgebieden, maar het is niet langer het speerpunt. Het mobiele besturingssysteem heeft aan belang ingeboet, zowel op de smartphonemarkt als voor Microsoft zelf.